ภาควิชาการพยาบาลกุมารเวชศาสตร์ คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดลกิจกรรมการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ครั้งที่ 1/2559 เรื่อง “การป้องกัน Medication error ในการจัดการเรียนการสอนภาคปฏิบัติ” โดยมีผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. อรุณรัตน์ ศรีจันทรนิตย์ เป็นผู้นำกิจกรรม
จัดขึ้นในวันพุธที่ 18 พฤษภาคม 2559 ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.อรุณรัตน์ ศรีจันทรนิตย์ เริ่มนำเข้าสู่การแลกเปลี่ยนเรียนรู้โดยกล่าวว่าการให้ยาผิดเป็นความผิดพลาดที่พบมากที่สุดในการปฏิบัติการพยาบาล ซึ่งนอกจากก่อให้เกิดอันตรายกับผู้ป่วยแล้ว ยังทำให้ผู้ให้ยาวิตกกังวลกับเหตุการณ์ร้ายที่อาจเกิดกับผู้ป่วย เสียใจ หรือขาดความไว้วางใจจากผู้ร่วมงาน หรือมีความผิดทางกฏหมายได้ โดยเฉพาะ เมื่อนักศึกษาพยาบาลให้ยาผิด จะทำให้นักศึกษารนู้สึกมีความผิดติดตัว ขาดความมั่นใจและอาจไม่ต้องการปฏิบัติงานในวิชาชีพพยาบาลต่อไป อาจารย์ได้เล่าถึงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นบนหอผู้ป่วยในกรณีที่นักศึกษาให้ยาผู้ป่วยโดยพลการในขณะที่อาจารย์กำลังนิเทศนักศึกษาอีกคนหนึ่งให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำที่เตียงใกล้ๆกันทำให้เกิดความผิดพลาดขึ้น นักศึกษานำยาไปให้ผู้ป่วยผิดวิถีทาง กล่าวคือให้ยาชนิดรับประทานเข้าทางหลอดเลือดดำ โดยการ feed ทางสาย extension tube แต่เนื่องจากยามีปริมาณน้อย ยาจึงยังไม่เข้าสู่ร่างกาย อาจารย์ได้แก้ไขสถานการณ์โดยการดูดยาออกและถอดสาย medicut ออกทันที ผู้ป่วยไม่เกิดภาวะแทรกซ้อนใดๆ หลังจากเกิดเหตุการณ์ อาจารย์ได้ให้นักศึกษาสะท้อนคิด พบว่า นักศึกษาเข้าใจว่าสาย extension tube เป็นสาย NG tube และต้องการให้ผู้ป่วยได้รับยาโดยเร็วจึงไม่รออาจารย์ นักศึกษาเสียใจกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น กังวลว่ามีความผิด จากเหตุการณ์ดังกล่าว ทำให้ได้ข้อคิดว่าอาจารย์จะต้องเน้นย้ำนักศึกษาทุกคนว่า ไม่ให้นักศึกษาให้ยาหรือทำหัตถการใดๆโดยไม่มีอาจารย์
ผู้ช่วยศาสตราจารย์สมหญิง โควศวนนท์ ซึ่งเป็นอาจารย์นิเทศในหอผู้ป่วยเดียวได้กล่าวถึงเหตุการณ์นี้ว่าเป็นช่วงที่ขึ้นฝึกปฏิบัติเป็นสัปดาห์ที่ 2 และนักศึกษาเคยให้ยาผู้ป่วยเด็กทางสายให้อาหารมาก่อนแล้ว ดังนั้นการให้ยาผิดวิถีทางนี้จึงมิได้เกิดจากการขาดความรู้ แต่อาจเกิดจากความเผลอเรอ หรือรู้สึกสับสนในช่วงเวลาดังกล่าว
อาจารย์กาญจนา ครองธรรมชาติซึ่งเป็นผู้สอนเรื่อง Patient safety ในช่วงปฐมนิเทศกล่าวว่าได้ยกตัวอย่างเรื่องของการป้องกันเรื่อง medication error โดยยกเป็นสถานการณ์ และในทางปฏิบัติอาจารย์ประจำหอผู้ป่วยจะมอบหมายผู้ป่วยก่อน 1 วันเพื่อศึกษาข้อมูลและค้นคว้าเรื่องยา ในการจัดเตรียมยา อาจารย์ประจำหอผู้ป่วยจะอยู่ดูแลทุกขั้นตอน
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.อรุณรัตน์ จึงขอให้ให้อาจารย์ร่วมกันเสนอแนวทางป้องกันการให้ยาผิดในขณะจัดการเรียนการสอนบนหอผู้ป่วย อาจารย์ร่วมแสดงความคิดเห็นหลากหลาย สรุปแนวปฏิบัติในการป้องกันการเกิด medication error และแนวปฏิบิตเมื่อให้ยาผิด ดังนี้
- ในวันปฐมนิเทศวิชาปฏิบัติการพยาบาลเด็กและวัยรุ่น หัวหน้าวิชาฯ แจ้งนักศึกษาเกี่ยวกับการป้องกันการให้ยาผิด โดยเน้นย้ำหลัก 6 Right
- วันขึ้นฝึกปฏิบัติบนหอผู้ป่วยวันแรกและการ conference ทุกครั้ง ให้นักศึกษาสะท้อนคิดเกี่ยวกับการปฏิบิตกิจกรรมพยาบาลโดยเฉพาะการให้ยา และอาจารย์เน้นย้ำถึงข้อควรระวังและไม่ให้นักศึกษาให้ยาโดยไม่มีอาจารย์อยู่ด้วย
- มอบหมายผู้ป่วยก่อน 1 วันเพื่อให้นักศึกษาได้ศึกษาข้อมูลของผู้ป่วยและค้นคว้าเรื่องยาก่อนจัดยา
- ทำ preconference กับนักศึกษาเป็นรายบุคคลก่อนการปฏิบัติการพยาบาล พร้อมเน้นย้ำในกรณีที่ผู้ป่วยมีสายต่างๆ เช่น NG/OG tube สาย Oxygen cannular เป็นต้น
- อาจารย์ดูแลนักศึกษาขณะจัดยาและให้ยาทุกครั้ง
- หากนักศึกษาให้ยาผิด อาจารย์ประจำหอผู้ป่วย จะต้องดำเนินการตามขั้นตอนดังนี้
- รายงานพยาบาลหัวหน้าทีม เพื่อรายงานตามขั้นตอนของโรงพยาบาล ได้แก่ แจ้งหัวหน้าหอผู้ป่วย แพทย์ประจำหอผู้ป่วย เพื่อดำเนินการแจ้งให้ผู้ปกครองทราบภายใน 24 ชั่วโมง
- เก็บหลักฐานทางกายภาพ เช่นในเหตุการณืที่เกิดขึ้น ต้องเก็บสาย extension และ medicut ที่ถอดดออกไว้ หรือถ่ายภาพเป็นหลักฐาน
- แจ้งหัวหน้าวิชาฯ หัวหน้าภาควิชาฯ และรองคณบดีฝ่ายการศึกษาเพื่อพิจารณาดำเนินการตามระเบียบของคณะฯ
- ให้นักศึกษาเฝ้าระวังและติดตามอาการของผู้ป่วยจนกว่าจะปลอดภัย และให้นักศึกษาสะท้อนคิดถึงเหตุการณืดังกล่าว รวมทั้งแนวทางปรับปรุงแก้ไข
- นัดหมายให้นักศึกษามาพบหัวหน้าวิชาฯ และหัวหน้าภาควิชาฯ